Woorden redden geen levens, daden wel

De afgelopen weken is Nederland keihard geconfronteerd met femicide. Met gruwelijke verhalen, zoals die van Lisa, die na het stappen naar huis wilde fietsen, en Bouchra, die vermoord werd door haar echtgenoot van wie ze al maanden op de vlucht was. Het is onverteerbaar. De schok leidde tot een record aantal telefoontjes naar Veilig Thuis, massale media-aandacht, wekelijkse protesten van de Dolle Mina’s en een gevoel van maatschappelijke urgentie, wat zelfs in de Troonrede wordt benoemd. Maar toch is het niet genoeg om de politiek in beweging te krijgen. Dit kan en mag zo niet doorgaan. 

Politiek in actie, maar te beperkt

Op 22 september spreekt de Vaste commissie voor Justitie en Veiligheid over femicide. Daar ligt een initiatiefnota op tafel van Songül Mutluer (Groenlinks-PvdA) op tafel, die geen mediastorm nodig had om te begrijpen dat dit een groot probleem is dat nú aangepakt moet worden. Haar voorstel zet concrete stappen om vrouwenlevens te redden. Bij Femmes for Freedom zijn we blij met deze inzet. Maar we zeggen er eerlijk bij: het is nog niet genoeg. Er zijn nog steeds blinde vlekken. Te veel vrouwen staan er alleen voor. Hun signalen, angsten, en levens worden niet altijd gezien of gesteund door politiek en beleid. 

Het begint bij de definitie

Hoe je iets definieert, bepaalt hoe je het aanpakt. De initiatiefnota gebruikt de definitie van de UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime). Maar die is te smal. Femmes for Freedom pleit voor de generale definitie van het EIGE (European Insititute for Gender Equality), waarin juist de oorzaken centraal staan. 

Waarom dat cruciaal is? Omdat beleid, preventie en monitoring afhangen van wát je meet. Wie alleen kijkt naar het moment van de moord, mist de signalen en patronen die eraan voorafgaan en daarmee kansen om levens te redden.

De huidige politiek legt de nadruk vaak op femicide binnen partnerrelaties en op post relationeel geweld. Recent nog in de initiatiefnota van Van der Werf, Mutluer, Becker en Bruyning. Belangrijk, maar incompleet. Femicide kan ook een gemeenschaps- of cultureel aspect hebben, zoals bij eergerelateerd geweld. Als we deze patronen niet erkennen, blijven vrouwen onzichtbaar voor de systemen die hen zouden moeten beschermen. 

Wat we nu missen

Er zijn geweldsvormen die leiden tot femicide die nauwelijks aandacht krijgen in beleid of media: 

• Bruidsschat-gerelateerd geweld
• Hekserij of zwarte magie-gerelateerd geweld
• Foeticide
• Transnationale aspect van femicide
• Huwelijkse gevangenschap
• Huwelijkse uitbuiting
• Huwelijksdwang
• Eergerelateerd geweld
• Meisjesbesnijdenis

Veel mensen denken dat dit in Nederland niet voorkomt. Maar dat is een misvatting. Denk aan Roshin (28), vermoord in het bijzijn van haar dochtertje of Ryan (18) die vastgebonden verdronk in de Knardijk. Ook duivelsuitdrijving is hier gedocumenteerd, net als in buurland België, waar vrouwen eraan overlijden. Bovendien worden vrouwen soms onder druk gezet naar het buitenland te reizen, waar ze slachtoffer worden van femicide. Die gevolgen reiken terug naar Nederland. Dat is wat we bedoelen met transnationale femicide. In Engeland is hier in de media steeds meer aandacht voor. De Nederlandse wet moet dit erkennen, en daders ook hier vervolgen. Feit blijft: het gebeurt, ook hier.

Bewustwording gaat vóór bewijs. 

Omdat femicide vaak niet officieel geregistreerd wordt, blijven veel geweldsvormen die daartoe leiden onder de radar. Het feit dat jij er niet over hoort, betekent niet dat het niet bestaat. Femmes for Freedom benoemt wat de politiek te vaak negeert: dat het risico breder is dan de daden van één man. Het gaat om patriarchale structuren en wijdverspreide misogynie die al in de baarmoeder begint.

Wat moet er gebeuren? 

Het is tijd voor daden. Daarom pleit Femmes for Freedom voor: 

1. Screening van femicide: betere registratie en analyse van sterftecijfers, uitgesplitst naar geslacht en relatie tussen slachtoffer en dader.
2. Femicide Watch: onafhankelijke instanties die de overheid monitoren en preventie verbeteren. 
3. Nationaal actieplan tegen vrouwenhaat: want femicide komt voort uit ongelijkheid en misogynie. 
4. Clare’s Law in Nederland: zodat vrouwen toegang hebben tot informatie over het geweldsverleden van hun (ex-, of aanstaande) partner.
5. Deskundigheidsbevordering bij politie en justitie: beter herkennen, documenteren en vervolgen van femicide.
6. Meer opvangplekken voor vrouwen en kinderen die acuut moeten vluchten.
7. Aanpak van voorstadia zoals stalking, huwelijkse gevangenschap, huwelijkse uitbuiting, eergerelateerd geweld, en meisjesbesnijdenis.
8. Media-aandacht: correcte en constante toepassing van de term femicide. 
9. Inclusiviteit in hulpverlening: diverse teams verlagen de drempel voor vrouwen uit verschillende gemeenschappen. 

Onze boodschap aan de politiek

Femicide is de meest voorspelbare misdaad. Wie de patronen ziet, ziet de uitkomst. Dus waarom grijpen we steeds te laat in? De Commissievergadering van 22 september is een kans. Een kans om niet alleen te spreken over de gruwelijke gevolgen, maar eindelijk de oorzaken aan te pakken. Bij Femmes for Freedom blijven we strijdbaar. Elke vrouw heeft recht op een veilig leven. Dit debat mag geen eindpunt zijn - het moet een keerpunt worden.